Samotne ojcostwo - blaski i cienie| Serwis dla Singli prezentuje naukowe podejście na temat samotnego ojcostwa

Naukowe podejście do roli ojca w rodzinie

Od kilku lat rozważania na temat: "Ojciec w domu, czyli o roli mężczyzny w rodzinie", znajdują z jednej strony coraz więcej miejsca w mediach, publikacjach popularnych i w literaturze o charakterze naukowym, z drugiej zaś strony jest to temat, którego podejmowanie sprawia wiele trudności. Serwis MyDwoje.pl sprawdza najnowsze informacje na temat samotnego ojcostwa. Bada się zgodność osobowości, kompetencje, relacje, różnice temperamentu. Czy można im ufać? Czy rzeczywiście istnieją rzetelne i trafne badania psychologiczne? Rzetelne porady psychologa?

Trudności wynikają głównie ze stereotypowego podejścia do podziału ról i obowiązków w rodzinie, ale również, a może przede wszystkim, z przeświadczenia sfeminizowanych sądów rodzinnych oraz części społeczeństwa o wyższych kompetencjach rodzicielskich kobiet.

Portal dla Singli MyDwoje.pl prezentuje naukowe podejście. Przejawem tego podejścia jest chociażby znikoma ilość pozycji o charakterze empirycznym na ten temat w literaturze pedagogicznej i psychologicznej, znikome podstawy teoretyczne. Dodatkową trudnością jest fakt, że ojcowie dość niechętnie uczestniczą w badaniach z obawy przed ich stereotypową oceną i nieufnością co do intencji działań badaczy.

Jak powiedzić dziecku o planach wobec nowej partnerki?

Andrzej Rutowski, psycholog MyDwoje.pl, radzi jak samotny rodzic może traktować nowy związek, jak rozmawiać o nim z dzieckiem i jak przygotować go na plany małżeńskie bądź plany wspólnego zamieszkania?

W rozważaniach na ten temat nasuwa się pytanie, w czym samotne ojcostwo ustępuje samotnemu macierzyństwu. Książka „Samotne ojcostwo” podejmuje właśnie kwestie kompetencji ojców, ich przygotowania do pełnienia roli rodzicielskiej. Celem opracowania nie jest udowodnienie, że ojcowie, także samotni ojcowie, są lub nie są lepiej przygotowani do pełnienia roli rodzicielskiej niż samotne kobiety, tym bardziej, że wiele badań potwierdza kompetencje tych ostatnich. Chodzi o wskazanie, że przy podejmowaniu decyzji, kto z rodziców ma być opiekunem, powinno brać się pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka, a nie kierować się funkcjonującym nadal w naszym społeczeństwie tradycyjnym podziałem ról.

Zdaniem W. Stojanowskiej (2000, s.17) „funkcjonujące w świadomości społecznej nieprawidłowe stereotypy dotyczące wywiązywania się z roli matki powodują, że matki nie chcą wyrazić zgody na sprawowanie pieczy nad dzieckiem przez ojca (...) nawet wtedy, gdy zgodne byłoby to z interesem dziecka i interesem osobistym rodziców”. Istotny jest również fakt, że ojcowie w sytuacji rozpadu rodziny coraz częściej świadomie wyrażają chęć podjęcia opieki nad dzieckiem.

Omawiane opracowanie w części pierwszej zawiera bogatą i wnikliwą charakterystykę problemu samotnego ojcostwa. Czytelnik może zapoznać się ze sposobami rozumienia ról rodzicielskich w świetle wybranych teorii oraz z przeobrażeniami tych ról w zmieniającym się świecie. Ponadto w rozdziale tym zawarto najistotniejsze tezy dotyczące podstaw prawnych opieki nad dzieckiem oraz przegląd badań polskich i zagranicznych na temat roli ojca w rodzinie, jego istoty w procesie wychowania i wpływu na rozwój osobowości dziecka.

Sytuacja życiowa samotnych ojców

Te teoretyczne rozważania prezentują naukowe podejście i stanowią dobre wprowadzenie w problematykę badawczą. W pracy zastosowano metodę sondażu diagnostycznego, opartego przede wszystkim na wywiadach, których udzielili samotni ojcowie i matki po rozwodzie stanowiącymi grupę porównawczą. Dodatkowo dokonano analizy psychologicznej na podstawie kwestionariusza E.S. Schaefera i R.Q. Bella do badania postaw rodzicielskich (Parent Attitude Research Instrument), Inwentarza Samowiedzy oraz kwestionariusza Eysenck Personality Questionnaire (Skala Impulsywności, Skłonności do Przygód i Empatii), autorstwa H.J. i S.B.G. Eysencków.

Kolejne rozdziały opracowania o charakterze empirycznym poświęcone są prezentacji wyników badań dotyczących sytuacji życiowej ojców po rozwodzie, osobowościowych komponentów przygotowania ojców po rozwodzie do pełnienia ról rodzicielskich oraz kompetencji rodzicielskich w zakresie wiedzy, umiejętności i nawyków niezbędnych do zapewnienia dziecku warunków prawidłowego rozwoju. Wskazano również na zależności między kompetencjami rodzicielskimi ojców a cechami osobowościowymi i postawami rodzicielskimi badanych mężczyzn.

Zaprezentowane w omawianym opracowaniu wyniki badań wskazują na konieczność postrzegania roli ojca i jego kompetencji wychowawczych nieco szerzej i wnikliwiej.

Samotne matki i samotni ojcowie - różnice

Na podstawie przeprowadzonych analiz sytuacja materialno-bytowa ojców po rozwodzie w porównaniu z sytuacją, w której znajdują się samotne kobiety jest lepsza. Podobne wyniki uzyskano również m.in. w badaniach S. Lachowskiego (1984). Mimo zmieniającej się pozycji zawodowej kobiety, nadal mężczyzna częściej pełni kierownicze stanowiska, a co za tym idzie, posiada wyższe dochody. Oczywiste jest, że sytuacja materialno-bytowa nie powinna być podstawowym argumentem w przyznawaniu opieki nad dzieckiem, ale stworzenie odpowiednich warunków życia stanowi istotny i pomocny element procesu wychowania. Ogólnie rzecz biorąc, można stwierdzić, że samotni ojcowie po rozwodzie w porównaniu z sytuacją, w jakiej znajdują się samotne kobiety mają większe możliwości zapewnienia odpowiedniej opieki od strony materialno-bytowej.

Jak już wspomniano, podjęto próbę określenia i porównania z matkami osobowościowych aspektów przygotowania ojców do pełnienia ról rodzicielskich. Biorąc pod uwagę stereotypowe podejście do predyspozycji osobowościowych ważnych w procesie wychowania, wyniki badań wydają się interesujące. Na podstawie analizy danych, uzyskanych dzięki zastosowaniu Inwentarza Samowiedzy, nie stwierdzono istotnych różnic między ojcami i matkami. Ujawniła się jedynie tendencja, że rozwiedzeni ojcowie w porównaniu do matek częściej stwierdzają, że są inteligentni, zdolni, twórczy i pomysłowi. Ponadto wraz z wiekiem ojcowie stają się mniej ambitni, ale najbardziej pracowici są w okresie typowym dla macierzyństwa (30-40 lat).

Mimo, że ojcowie charakteryzują się w świetle badań niższym poziomem empatii i mniej chętnie eksponują swoje uczucia oraz częściej poszukują w swoim życiu nowych sytuacji, to jednak wraz z wiekiem wykazują mniejsze chęci do zmian, a więc cenią ustabilizowaną sytuację życiową.

Prawo do opieki nad dzieckiem

Dość potocznym stwierdzeniem jest, że ojcowie rzadziej od matek przyjmują prawidłowe postawy rodzicielskie. Z badań jednak wynika, że nie ma istotnych różnic w tym zakresie. Jedynie ojcowie w większym stopniu niż matki odczuwają obawę przed nadmiarem obowiązków domowych oraz ograniczeniem kontaktów towarzyskich. Badania wykazały również brak istotnych rozbieżności w poziomach kompetencji w zakresie wiedzy, umiejętności i nawyków potrzebnych do zapewnienia prawidłowego rozwoju dziecka. Zaskakująca jest zwłaszcza tendencja wskazująca na to, że stosunkowo większą liczbę ojców niż matek cechuje wysoki poziom umiejętności potrzebnych do tego, aby opieka nad dzieckiem niosła ze sobą odpowiednie warunki rozwoju, natomiast w przypadku wiedzy pedagogicznej tendencja ta jest odwrotna. Prowadzone badania ujawniły również pewne zależności między poziomem kompetencji a wiekiem i wykształceniem badanych ojców i matek.

Ze względu na fakt, że opieka nad dzieckiem jest domeną badanych matek, to wiedza ojców na temat wychowania w przeciwieństwie do matek ma charakter teoretyczny i nie przekłada się na konkretne czynności opiekuńczo-wychowawcze. Nie oznacza to jednak, że ojcowie nie potrafią zapewnić dziecku odpowiedniego sposobu odżywiania, ubrania czy higieny, czy też zorganizować wspólnie z dzieckiem czasu wolnego.

Zaprezentowane wyżej wybrane wyniki badań dotyczące przygotowania ojców do pełnienia roli rodzicielskiej, a omówione szczegółowo w książce „Samotne ojcostwo”, jak już wspomniano, nie mają na celu dowodzić umniejszania roli matki w procesie wychowawczym, gdyż jest ona niepodważalna. Wskazują one raczej na konieczność zwrócenia uwagi społeczeństwa na możliwości i chęć zaangażowania się ojców w proces wychowawczy. Sądy rodzinne, kiedy orzekają któremu z rozwiedzionych rodziców przysługuje opieka nad dzieckiem, powinny dokonywać głębszej analizy sytuacji życiowej, cech osobowościowych i kompetencji obojga rodziców. Należy pamiętać, powołując się na brytyjskie wyniki badań D. Hilla (1998, s.20), że mężczyźni mogą być równie dobrzy, albo równie źli w opiekowaniu się dziećmi, czy też amerykańskie G.L. Greifa (1995), które wykazały, że samotni ojcowie mimo konieczności łączenia roli zawodowej z rodzinną, potrafią wypracować sprawnie funkcjonujący ze względu na dobro dziecka styl życia. Tym bardziej, że problem łączenia pracy zawodowej i pieczy nad dzieckiem dotyczy współcześnie również samotnie wychowujących matek.

Omawiane przez internetowe biuro matrymonialne MyDwoje.pl opracowanie pozwala poznać naukowe podejście i spojrzeć na rolę i kompetencje rodzicielskie ojców nieco szerzej, może zatem stanowić materiał pomocny w praktycznych sytuacjach związanych z problemami ojców samotnie wychowujących dzieci czy też ojców starających się o przyznanie opieki nad dzieckiem.

Czytaj także o samotnym ojcostwie:

Samotny tata wchodzi w nowy związek

Obecność ojca - związek emocjonalny z ojcem

Samotni ojcowie poszukiwani!

Rola mężczyzny a rodzina

Literatura:
1. Hill D. (1998), Mężczyźni, tłum. K. Bober, Warszawa.
2. Lachowski S. (1984), Sytuacja społeczno-ekonomiczna ojców samotnie wychowujących dzieci, „Problemy Rodziny”, nr 5.
3. Stojanowska W. (2000), Władza rodzicielska pozamałżeńskiego i rozwiedzionego ojca. Studium socjologiczno-prawne, Warszawa.

Autorka książki, dr Anna Dudak,
jest pracownikiem Zakładu Andragogiki
na Wydziale Pedagogiki i Psychologii
UMCS w Lublinie

Artykuł został grzecznościowo przedrukowany ze strony www.wstroneojca.pl